کاخ نیاوران

بخش های مختلف و دیدنی کاخ نیاوران تهران

کاخ نیاوران، یکی از زیباترین و باشکوه‌ترین کاخ‌های ایران است که در شمال تهران واقع شده است. این مجموعه تاریخی، شامل چندین ساختمان، باغ‌های زیبا و موزه‌های متنوع است که هر کدام به نوبه خود، روایتی از تاریخ و فرهنگ ایران را به نمایش می‌گذارند.

بخش‌های اصلی مجموعه کاخ نیاوران:

کاخ اختصاصی نیاوران:

این کاخ، اقامتگاه تابستانی محمدرضا پهلوی و خانواده‌اش بوده است. بخش‌های مختلف این کاخ، از جمله اتاق خواب‌ها، پذیرایی‌ها و سالن‌های غذاخوری، با تزئینات و مبلمان نفیس، به نمایش گذاشته شده‌اند.

عملیات احداث این بنا در سال 1337ه.ش با طراحی ایرانی آغاز گردید. معمار طراح کاخ، مهندس محسن فروغی و مهندسین مشاور ناظر بر اجرا «شرکت مهندسین مشاور عبدالعزیز فرمانفرماییان و همکاران» و سازنده بنا «شرکت ماپ» بود.

در ابتدا این کاخ را به عنوان محلی برای پذیرایی سلطنتی و اقامت میهمانان عالی رتبه دربار طراحی نمودند اما در حین عملیات اجرایی با اعمال تغییراتی در کاربری، به محل سکونت محمدرضا پهلوی و خانواده او اختصاص یافت. احداث این کاخ در نهایت با وقفه ­ای که در ساخت آن پیش آمد در سال 1346 ه.­ش تمام شد و مورد بهره برداری قرار گرفت و تا واپسین ساعات خروج خانواده پهلوی از کشور محل اصلی سکونت محمدرضا پهلوی و خانواده وی بود.

کوشک احمدشاهی:

“کوشک” در لغت به معنای قصر و هر بنای رفیع، بلند، بارگاه و سرای عالی است و در اصطلاح به بنایی گفته می شود که در میان باغ قرار گرفته و از داخل بنا بر چهار طرف منظر دارد. از ویژگی های عمده این بنا در کاخ نیاوران، تزئینات و نمای آجری به کار رفته در سرتاسر نمای بیرونی آن است. آجرها از نوع منقوش قالبی با طرح های متنوع به رنگ نخودی است.

چنانکه از تاریخ دوران پهلوی بر می آید عمارت مذکور در دوران رضا خان (پهلوی اول) جهت اقامت ولیعهدش (محمدرضا پهلوی) و همسر نخستین وی ملکه فوزیه سامان یافته و از آن هنگام در مقاطعی از زمان توسط این خاندان مورد استفاده قرار گرفته است. همچنین در دوره کوتاهی به صورت دفتر کار محمدرضا پهلوی، عملکرد اداری می یابد که با تجهیز و بازپیرایی کاخ صاحبقرانیه به عنوان دفتر اصلی پهلوی دوم، کوشک احمدشاهی مدتی به عنوان دفتر کار آجودانی مورد استفاده قرار گرفت.

عمارت کوشک احمدشاهی در دوره پهلوی دوم مجدد مرمت شد و تغییراتی در آن صورت گرفت، مبلمان و تزئینات داخلی آن به طور کامل تعویض شد تا به عنوان محل اقامت رضا پهلوی (فرزند محمدرضا پهلوی) مورد استفاده قرار گیرد.

کاخ صاحبقرانیه:

ناصرالدين شاه در سال 1267ه.ق (1230-1229 ه.ش) حاج عليخان حاجب الدوله را مأمور ساخت عمارت صاحبقرانيه یا جهان نما در باغ نياوران كرد. از آنجا كه پس از نخستين قرن پادشاهي ناصرالدين شاه (در آن زمان هر سي سال يك قرن محسوب مي شد)، اين محل تجديد عمارت كلي يافته بود، به دستور شاه «صاحبقرانيه» ناميده شد. در زمان مظفرالدين شاه و احمدشاه حرمسرای كاخ محدودتر شد. با سقوط قاجاريان و بر سركار آمدن رضاخان، صاحبقرانيه مدتی به دست فراموشی سپرده شد.

عمارت صاحبقرانیه در کاخ نیاوران دارای دو طبقه است که طبقه فوقانی از سال 1346 تا 1357 ه.ش پس از تغییرات کلی به عنوان دفترکار محمدرضا پهلوی مورد استفاده قرار گرفت و شامل بخش ها و اتاق های مختلف همچون اتاق اسناد، اتاق مذاکرات نظامی، تالار آینه، اتاق مذاکرات خصوصی، اتاق انتظار سفرا و استـراحتگاه نیمروزی می باشد و طبقه زیرین با نام حوضخانه، دارای بخش های دیدنی همچون تالار حوضخـانه، کـرسی خـانه، چایخـانه و مجموعه ای از آثار هنری هنـرمندان نامی ایران است. حوضخانه به لحاظ معماری و تزئیناتی چون گچبری ها، ارسی های فاخر و آثار موجود در آن، بعد از تالار آینه یا جهان نما از زیباترین بخش های این کاخ است.

موزه جهان‌نما:

این موزه، مجموعه‌ای از هدایای اهدایی به شاهان ایران را در خود جای داده است. اشیاء موجود در این موزه، از جمله هدایای روسای جمهور و پادشاهان کشورهای مختلف، نشان‌دهنده روابط دیپلماتیک ایران با سایر کشورها است.

این موزه با چهار سالن در طبقه همکف و یک سالن در زیرزمین بخش غربی کاخ صاحبقرانیه قرار دارد و در دهه پنجاه خورشیدی جهت نمایش آثار اهدایی به خاندان پهلوی دوم و یا خریداری شده توسط آن ها آماده شد و نام قدیمی تالار بزرگ و آینه کاری شده کاخ صاحبقرانیه یعنی “جهان نما” بر آن نهاده شد.

در این موزه، آثاری از فرهنگ و تمدن های مختلف جهان از جمله تمدن مصر باستان، سفالینه های فرهنگ و تمدن منطقه آند، سردیس های سنگی بودا از سده دوم میلادی، در کنار ظروف سفالینی از مناطق باستانی ایران متعلق به هزاره دوم ق.م نگهداری می شود.

همچنین آثار هنری ارزشمندی از هنرمندان صاحب سبک ایرانی همچون پرویز تناولی، سهراب سپهری، فرامرز پیلارام، بهمن محصص و … در کنار آثار هنرمندان مطرح قرن بیستم میلادی چون پیکاسو، دالی، رنوار، گوگن و … که در تاریخ هنر مدرن جهان تأثیری ژرف به جای گذاشته اند، در زیر یک سقف کنار هم گردآوری شده است.

موزه خودروهای اختصاصی:

در این موزه، مجموعه‌ای از خودروهای سلطنتی و لوکس نگهداری می‌شود. این خودروها، نمادی از قدرت و ثروت شاهان ایران در دوران پهلوی هستند.

باغ کتیبه‌ها:

مجموعه فرهنگی تاریخی نیاوران با همکاری پژوهشکده زبان و گویش سازمان میراث فرهنگی و گردشگری نمایشگاهی از میراث مکتوب پیشینیانمان را برگزار کرده است. این باغ زیبا، با کتیبه‌هایی از اشعار شاعران ایرانی، فضایی آرام و دلنشین را برای بازدیدکنندگان در کاخ نیاوران فراهم کرده است.

موزه حوضخانه:

این موزه، در زیرزمین کاخ صاحبقرانیه قرار دارد و شامل حوضخانه، گرمابه و سایر فضاهای سنتی است.

کتابخانه اختصاصی:

این کتابخانه، شامل مجموعه‌ای ارزشمند از کتاب‌ها و اسناد تاریخی است. کتابخانه اختصاصی نیاوران در حدود سال 1355ه.ش در قسمت شمال شرقی مجموعه نیاوران در محیطی نسبتاً دنج و همجوار با محل سکونت خاندان پهلوی در دو طبقه و یک زیرزمین با زیربنای تقریبی 770 مترمربع احداث شد و به عنوان کتابخانه اختصاصی فرح پهلوی مورد استفاده قرار گرفت.

طراحی سازه و ساخت کتابخانه توسط مهندس عبدالعزیز فرمانفرماییان که از بنیانگذاران نظام مهندسی جدید در ایران بود انجام گرفت و پس از اتمام سازه، دکوراسیون داخلی بنا، به طراح و هنرمند آمریکایی چارلز سویگنی (Charles sevigny) از طراحان مطرح آن زمان سپرده شد. سویگنی در طراحی داخلی کتابخانه با تلفیقی از فضا و پلان ایرانی (به فرم چهار ایوانی) و الهام از صفحات آینه گون (آینه هایی با تنالیته های تیره) و انعکاس نور در این بخش ها، ترکیبی هوشمندانه از شیشه، آینه و برنز ایجاد نموده که نشان دهنده ویژگی های متمایزی از دکوراسیون داخلی کتابخانه می باشد.

سایر بخش‌ها و امکانات:

• موزه پارچه و لباس‌های سلطنتی: در این موزه، انواع پارچه‌ها و لباس‌های سلطنتی از دوره‌های مختلف تاریخی به نمایش گذاشته شده است.
• موزه اسناد: در این موزه، اسناد و مدارک تاریخی مربوط به کاخ نیاوران و خانواده سلطنتی نگهداری می‌شود.
• کافه کاخ: در این کافه، می‌توانید انواع نوشیدنی‌ها و خوراکی‌ها را سفارش داده و از فضای آرام و دلنشین باغ لذت ببرید.

نکته: برای بازدید از تمام بخش‌های مجموعه کاخ نیاوران، به زمان کافی نیاز دارید. بهتر است قبل از بازدید، از ساعات کاری و قیمت بلیط مطلع شوید.