غار ماهی کور

تاریخچه کشف ماهی کور در ایران

غار ماهی کور لرستان یکی از عجایب طبیعی ایران و زیستگاه گونه منحصر به فردی از ماهی‌ها است. این غار که در سال 1381 توسط غارنوردان ایرانی کشف شد، به دلیل وجود ماهی کور در آن شهرت جهانی یافته است.

کشف اولیه

البته کشف رسمی این غار به سال ۱۳۸۱ بازمی‌گردد، اما مطالعات اولیه بر روی ماهی کور آن به دهه‌های پیش‌تر برمی‌گردد. در سال ۱۹۳۷، یک زمین‌شناس دانمارکی برای اولین بار به وجود این گونه ماهی در غاری در استان لرستان پی برد. با این حال، بررسی‌های جامع و شناسایی دقیق غار و ماهی کور آن به سال‌های اخیر موکول شد.

فاطمه بیرانوند در گزارشی که در سال ۱۳۹۶ منتشر شد، عنوان می‌کند:

در سال ۱۳۰۸، در جریان احداث پروژه راه‌آهن تهران – جنوب، دو طبیعت‌دان دانمارکی که به همراه مهندسان این پروژه به لرستان سفر کرده بودند، پس از بررسی سرشاخه رود سیرم و جویبار کایرود، به حفره آبی در نزدیکی روستای لون برخورد کردند و در آنجا به نوعی ماهی کور دست یافتند. آنها چند نمونه از ماهی‌ها را به دانمارک منتقل کرده و آنها را با نام «ایرانو سیپریس» به ثبت رساندند، اما محل دقیق کشف ماهی کور را فاش نکردند.

پس از این کشف، آنتونی جان اسمیت، محقق انگلیسی از دانشگاه آکسفورد، در ۲۶ خرداد ۱۳۳۰ به دنبال کشف محل زندگی این ماهی کور به کرمان سفر کرد. او پس از سه ماه تحقیق، بی‌نتیجه به انگلستان بازگشت. ۲۶ سال بعد، او متوجه شد که این ماهی نه در قنات‌های کرمان، بلکه در کوه‌های زاگرس یافت می‌شود. به همین دلیل در سال ۱۳۵۶ به دنبال سرنخ‌های دانمارکی‌ها به منطقه پاپی لرستان سفر کرد و موفق شد محل زندگی ماهی کور را کشف کند و چند نمونه از آنها را با خود به انگلستان ببرد.

در میان ماهیانی که اسمیت در سفر دوم خود به انگلستان برد، یک نمونه مشابه همان گونه‌ای بود که پیشتر توسط دانمارکی‌ها کشف و با نام “ایرانو سیپریس” ثبت شده بود. اسمیت همچنین گونه‌ای جدید را کشف کرد که به نام خود او، “پاراچوبیتس اسمیتی”، ثبت شد.

چند سال بعد، اسمیت برای سومین بار به همراه یک گروه غواصی زبده به ایران آمد. او در حوضچه‌ای داخل غار به کاوش بیشتری پرداخت و توانست تعدادی ماهی کور دیگر بیابد. اسمیت نیز همانند کاوشگران دانمارکی، از افشای محل دقیق غار خودداری کرد و هیچ نشانی از محل کشف ماهی کور به دیگران ارائه نداد. او تنها در کتابی که بعدها با عنوان “بازگشت ماهی کور سفید” تألیف کرد، اشاره کرد که غار ماهی کور در کوه‌های زاگرس قرار دارد.

اهمیت علمی غار ماهی کور

کشف این غار و ماهی کور آن از نظر علمی بسیار حائز اهمیت است. چرا که:

• گونه اندمیک: ماهی کور این غار گونه‌ای اندمیک است، یعنی تنها در این نقطه از جهان یافت می‌شود. این بدان معناست که این گونه از اهمیت بسیار بالایی در مطالعات زیست‌شناسی و تنوع زیستی برخوردار است.
• انطباق با محیط تاریک: این ماهی‌ها به دلیل زندگی در محیط تاریک غار، چشمان خود را از دست داده‌اند و به جای آن حس‌های دیگری مانند حس لامسه را توسعه داده‌اند. مطالعه این ماهی‌ها به دانشمندان کمک می‌کند تا فرآیند تکامل و سازگاری موجودات زنده با محیط‌های مختلف را بهتر درک کنند.
• اهمیت حفاظتی: به دلیل منحصر به فرد بودن این گونه و تهدیداتی که زیستگاه آن را تهدید می‌کند، حفاظت از غار ماهی کور و ماهی‌های آن از اهمیت بسیار بالایی برخوردار است.

تهدیدات و حفاظت

متأسفانه، این گونه منحصر به فرد در معرض تهدیدات مختلفی قرار دارد. تغییرات اقلیمی، آلودگی آب، و فعالیت‌های انسانی از جمله مهم‌ترین تهدیدات برای این ماهی‌ها و زیستگاهشان هستند.

برای حفاظت از غار ماهی کور و ماهی‌های آن، اقدامات مختلفی در حال انجام است. از جمله این اقدامات می‌توان به ایجاد مناطق حفاظت‌شده، مطالعات بیشتر بر روی این گونه، و افزایش آگاهی عمومی در مورد اهمیت حفاظت از این گونه اشاره کرد.

نکته: برای اطلاعات بیشتر در مورد غار ماهی کور لرستان و ماهی‌های آن، می‌توانید به منابع علمی و پایگاه‌های داده مرتبط مراجعه کنید. همچنین، می‌توانید با سازمان‌های حفاظت از محیط زیست در تماس باشید تا در مورد نحوه مشارکت در حفاظت از این گونه اطلاعات بیشتری کسب کنید.